Dağ və təbiətin qoynunda formalaşan “Yörük alaçığı qurub-tikmək bacarığı”, təbiətdən doğan bir irsdir.

Şərqi Azərbaycan əyalətinin köçəriləri əsrlər boyu, yurd (alaçıq) qurub-sökmək üçün elə üsullar yaradıblar ki, bu üsullar həm özünəməxsusdur, həm də diqqətəlayiqdir.

İranda köçəri həyatın qədim kökləri vardır, və bu xalqın mədəniyyəti zəngin, bərəkətli bir irsə malikdir. İranın şimal, şimal‑qərb, qərb və cənub bölgələrində yaşayan köçəri tayfalar heyvan yetişdirməklə məşğuldur və bu fəaliyyətləri sayəsində ölkənin iqtisadi və gündəlik həyatında vacib rol oynayırlar. Bundan əlavə, köçəri tayfalar İran tarixində siyasi və sosial hadisələrdə də fəal iştirak etmiş və siyasi təsirə malik qruplar arasında sayılmışdır. Onlar hökmdarlar tərəfindən sedentar yaşamağa çağırılsa da, verdikləri müqavimət nəticəsində mədəni identitələrini qoruyub saxlamışlar.

Köçəri tayfalar uzun zaman ərzində köçəri həyatın tələblərinə uyğun xüsusi bacarıqlar inkişaf etdirmiş və bunları nəsildən-nəslə ötürmüşlər. Bu bacarıqlardan biri – Şərqi Azərbaycan köçərlərinin alaçıq (oba) qurub-sökmək ustalığıdır. Bu bacarıq 2012-ci ildə (1391 H.Ş.) İranın qeyri-maddi mədəni irsi siyahısına daxil edilmişdir.

Alaçıq – Köçəri məskən

Köçərilər minlərlə heyvanı ilə fəsillər boyunca köç etdikləri üçün özləri üçün xüsusi növ yaşayış düzəldiblər. Bu yaşayış yerləri yüngül, daşıması asan, amma eyni zamanda külək, yağış və digər təbii təsirlərə qarşı dözümlü olmalıdır. Yüzillər ərzində formalaşan köçəri alaçıqları onların kimliyinin və mədəni irsinin vacib elementi olmuşdur.

Şərqi Azərbaycan köçərlərinin alaçıqları – “oba” adlandırılır. Bunlar ağac skeletli, qalere formalı, nəmddən hazırlanmış köçəri çadırlarıdır. Çadırlarda yerli əl sənətləri və qadınlar tərəfindən toxunan naxışlar istifadə olunur.

Alaçıq qurub‑sökmək bacarığı

Əsas ustalıq, alaçığın sürətli şəkildə hazırlanması və sökülməsidir. Ayaqca dizaynı xüsusi şəkildə qurulmuş skelet iki hissədən ibarətdir: dözümlü taxta halqa və əyilmiş ağac direklərdən. Şahsevən köçəriləri (Ersoabarana tayfaları) alaçıqları fərqli ölçüdə olur – skeletin əyilmiş taxtalarının sayı 24–28 arasında dəyişir. Giriş hissəsi (“bəliligh”) küləyin kəsməyəcəyi tərəfə dikilir. Təzə dövrü keçdikcə dekorativ zənglibaşlı aksesuarlar (“qutaz”) rənglərini itirərək ağ və ya qara tonlara çevrilir.

Daxili dekorasiya

Alaçığın içərisi 10 sm enində əl toxunuşlu yun lentlə bəzənir. Alt ucunda üçbucaqlı qara dantel yerləşir. Ən çox işlənən motivlər: pişik dırnağı, daraq, yarpaq, ulduz və qocaq buynuzu formasındadır ki, bunlar təbiətdən ilhamlanmış elementlərdir.