Kuzəçlərin qumdan dulus qablar düzəltmə sənəti, yüzlərlə illik tarixi bir yadigar

İlk İnsan əl İşləri və dulusçuluğun tarixi

İnsanların ilk əl işlərinin torpaq və su ilə hazırlandığı görünür, çünki bu iki maddə insan üçün ən əlverişli təbii materiallar olub. Beləliklə, dulusçuluq  sənətini insan həyatının qədimliyi ilə bərabər bir sənət olaraq qəbul etmək olar. Tapıntılar göstərir ki, gil ilə qabların hazırlanması təxminən 14 min il əvvələ və kənd təsərrüfatının başlanmasından əvvəlki dövrə aiddir.

Dulus Hazırlama Üsullarının İnkişafı

Əvvəllər insanlar, torpaq kütləsi içindəki bir dəlikdən və ya gil zolağından yuxarıya doğru burulmuş bir spiral düzəldərək qablar hazırlayırdılar, amma zamanla dulusçuluq  texnologiyalarının inkişafı və dulusçuluq  fırlatma çarxı kimi alətlərin ixtirası ilə daha çox bacarıq ortaya çıxdı və dulusçuluq  qabların hazırlanmasında istifadə olundu.

İranda Dulusçuluq  Tarixi

İranda da dulusçuluq  sənətinin tarixi 10 min ildən çoxdur və bəzi alətlər, o cümlədən dulusçuluq  fırlatma çarxı arxeoloji qazıntılarda aşkar edilmişdir.

Dulusçuluq  Sənətinin Bölgələrdəki Xüsusiyyətləri

Bu sənət İranın müxtəlif bölgələrində mövcud zövq və imkanlara uyğun olaraq özünəməxsus xüsusiyyətlər qazanmışdır. Həmçinin, Həmədan, Yəzd, İsfahan və Şərqi Azərbaycan kimi vilayətlərdə şəhərlər dulusçuluq  sənətinin əsas mərkəzləri kimi tanınır.

Küzəçilər və Onun Əhəmiyyəti

Şərqi Azərbaycan vilayətində isə "Küzəçilər" dulusçuluq  sənətində ən mühüm şəhərlərdən biri kimi tanınır. Buna görə də, bu şəhərin sənətkarlarının dulusçuluq  bacarıqları 2011-ci ildə (1390-ci il) İranın qeyri-maddi irs siyahısına daxil edilmişdir.

Küzəçilər Harada Yerləşir?

Küzəçilər, Şabestar rayonunun qərb hissəsində, Şərqi Azərbaycan vilayətində yerləşir. Bu şəhər, vilayətin mərkəzi olan Təbrizdən 75 kilometr, Şabestardan isə 12 kilometr məsafədədir. Şabestar şimalda Meydər dağlarına, qərbdə isə Şərfəkan limanına qədər uzanır. Küzəçilərın şimal ətəklərində yabanı lalə və rewas çəmənlikləri, eləcə də yüksək təmizliyə malik duz mədənləri yerləşir.

Küzəçilərın Əhalisi və Peşələri

Bu şəhərin əhalisi təxminən beş min nəfərdir. Küzəçilər sakinlərinin əhəmiyyətli bir hissəsi kənd təsərrüfatı ilə məşğuldur və taxıl, tərəvəzlər, buğda, arpa, balqabaq, lobya və meyvələrdən şaftalı, albalı, alma, ərik, incir, armud, badam və qoz kimi məhsullar istehsal edirlər. Bununla yanaşı, dulusçuluq  sənəti də şəhərin əsas peşələrindən biridir.

Küzəçilər Dulusçuluq  Sənəti və Onun Tarixi

Dulusçuluq sənəti nəsillər boyu Küzəçilər sakinləri arasında qorunub saxlanmış və şəhərin mədəni irsinin bir hissəsi olmuşdur. Bu şəhərdə tapılan qədim dulusçuluq  qalıqları, bu peşənin sakinlər arasında qədimdən bəri mövcud olduğunu sübut edir.

Küzəçilər Dulusçuluq  Sənətinin Xüsusiyyətləri

Küzəçilər dulusçuluq  sənətində ənənəvi üsulların qorunması, hələ də sadə geometrik bəzəklərin istifadəsilə özünü göstərir. Bu dulusçuluq  qablar təbii şəkildə və lakdan istifadə etmədən hazırlanır.

Küzəçilərda Tapılan Tapıntılar

Küzəçilər cümə məscidinin qazıntılarında, bəziləri laklı olan dulusçuluq  qabları tapılmışdır ki, bəzi mütəxəssislərə görə, bunlar Təbrizdə 600 il əvvəl inşa edilmiş Göy məscidində istifadə edilmiş firuzə rəngli kərpiclərlə əlaqəlidir.

Küzəçilərda Tapılan Böyük Qazançlar

Küzəçilərda həmçinin, hər biri təxminən 100 litr su tutan və cüssəsi 6 santimetrdən çox olan bir neçə böyük dulusçuluq  qazanın qalıqları aşkar edilmişdir. Bu, şəhər sakinlərinin keçmişdə özünəməxsus dulusçuluq qablarını hazırlamaq üçün xüsusi üsullar tətbiq etdiklərini göstərir.

Hazırda Küzəçilərlı Sənətkarların İstehsalı

Hazırda Küzəçilərlı sənətkarlar, əlləri ilə, gil hazırlayıb yoğurduqdan sonra, elektriklə və ya ənənəvi olaraq ayaq gücü ilə fırlanan çarxlardan istifadə edərək müxtəlif qablar hazırlayır və onları sobada bərkidirlər. Həmçinin, hər bir qabın istifadəsinə uyğun olaraq, mavi, yaşıl və qırmızı rənglərdə laklama əməliyyatları aparılır.

Dulusçuluq  Sənətinin Gələcəyi və Çətinliklər

Küzəçilər dulusçuluq qablarının praktik tərəfi, onların hər evdə nümunələrinin mövcud olması ilə nəticələnmişdir. Lakin son illərdə, insanların dulusçuluq  qabları istifadəyə marağının azalması ilə, küzəçilər dulusçuluq  sənəti, yerli dildə "kuzəçilik" (dulus  hazırlamaq) adlandırılsa da, bir sıra çətinliklərlə üzləşmişdir. Bu sənət sahəsi, daha çox müştəri cəlb etmək üçün digər bölgələrdə tətbiq olunan üsulların təkrarı ilə əlaqədar olaraq orijinal istehsallarını itirmək təhlükəsi ilə qarşı-qarşıyadır.