Zəngulə hazırlamaq, dəqiq və gözəl bir bacarıqdır!

Cənubi Xorasan , Bircənd şəhəri mərkəz olmaqla, İranın şərqində yerləşir və burada 11 şəhər var. Sarayan şəhəri, Xorasan Cənubisinin şimal-qərbində yerləşən bu şəhərlərdən biridir. Sarayan, 2005-ci ildə (1384 hicri şəmisi) Firdus şəhərindən ayrıldı. Sarayan şəhəri, bu şəhərin mərkəzi olaraq, Məşhəd şəhərindən 411 km, Bīrjənd şəhərindən isə 162 km məsafədədir. Sarayan, yüksək keyfiyyətli zəfəranının yanında, hələ də istifadə edilən qədim su anbarlarına da malikdir."

Cənubi Xorasanın Əl işləri

"Yerli sənətlər kimi, Cənubi Xorasanın əl işləri də tarix boyu təbiət və bölgənin coğrafiyası ilə uyğunlaşmış və insanların ehtiyaclarına uyğun inkişaf etmişdir. Bu sənətlərə məşğul olmaq, əkinçilik və maldarlıq kimi əsas peşələrə əlavə olaraq, insanların həyat şəraitinə kömək edərək boş vaxtlarını keçirmək üçün bir vasitə olmuşdur. Mövcud statistikaya əsasən, İran Mədəni İrs Nazirliyi tərəfindən tanınan 290-dan çox sənət növündən 80-dən çoxu Xorasan Cənubisində fəaliyyət göstərir, amma bəzi sənət növləri artıq unudulmağa doğru gedir. Xorasan Cənubisinin şəhərləri arasında Sarayan, əl işləri sahəsində ən vacib bölgələrdən biridir və hələ də bu sahədə öz ənənələrini qoruyub saxlayır. Zəngulə düzəltmə sənəti də bu şəhərin ənənəvi sənətlərindən biri olub qədim tarixə malikdir."

Zəngulə düzəltmə Sarayanda, Tarixi və Xüsusiyyətləri

"Deyilir ki, Safavi hökuməti dövründə İsfahandan bir qrup dəmirçi hökumətə qarşı üsyan etdi və etiraz etmək üçün işini dayandırdı. Nəhayət, onlar Sarayana sürgün edildilər. Bu dəmirçilərin Sarayan şəhərində məskunlaşması, bu şəhərdə dəmirçilik sənətinin inkişafına böyük kömək etmişdir. Dəmirçilik, misçiliyi, nişan düzəltmə, kilid düzəltmə, silah düzəltmə, bıçaq düzəltmə və qələm işləri Sarayanda inkişaf etmiş metal sənətlərindəndir. Meysam tarixi bazarı, Sarayanın ən qədim bazarlarından biri hesab olunur və onun tarixi Safavi dövrünə (XVI əsr) gedib çıxır. Bu bazar, Sarayanda ənənəvi dəmirçilik sənətinin mərkəzi kimi tanınır."

Zəngulə düzəltmə üçün materiallar və üsullar

"Zəngulə düzəltmək üçün istifadə olunan materiallar arasında köhnə dəmir əşyalar, qəliblərdən istifadə olunmuş ikinci əl metal vərəqlər və 1-2.5 mm qalınlığında dəmir vərəqlər yer alır. Dəmirçilik sənətində istifadə olunan müxtəlif alətlər, zəngulə düzəltmə sənətində də istifadə olunur. Sarayanın sənətkarları, zəngulənin düzəldilməsi üçün istifadə olunan metal vərəqləri, odunla isitmə, döymə və vurma texnikasından istifadə edərək, onları istədikləri formada hazırlayırlar. Metal hissələri birləşdirmək üçün adətən dəmir tullantılardan istifadə olunur. Sarayanın sənətkarları, zəngulənin içindəki deşikləri bağlamaq və metal hissələri birləşdirmək üçün istifadə olunan bu metalın, zəngulənin səsini daha da açıq və yüksək etməyə kömək etdiyini bildirirlər."

Zəngulənin istifadəsi

"Zəngulə, mal-qara sahibləri və çobanlar tərəfindən istifadə olunan bir növ zəngdir və adətən tək və ya cüt olaraq, heyvanların boynuna, eşşək və ya itlərin üzərinə taxılır. Bununla yanaşı, zəngulələr bəzək əşyası olaraq da istifadə olunur və uşaq beşikləri və ev qapılarına asılır. Çobanlar, zəngulənin səsindən heyvanların hərəkətini izləyirlər. Zəngulənin qəfil səsi, çobanları təhlükə və ya vəhşi heyvanların, məsələn, qurdun hücumundan xəbərdar edir. Çobanların fikrincə, zəngulələrin nizamlı və ahəngdar səsi, sürüyə sakitlik gətirir və otlama prosesini asanlaşdırır."

Zəngulə düzəltmənin Milli İrs olaraq qeyd edilməsi

"Sarayanda zəngulə düzəltmə sənətinin yerli olması, hissələrin dəqiq qaynaqla birləşdirilməsi və zəngulənin səs-küyünü artırmaq üçün xüsusi materiallardan istifadə edilməsi, Sarayanın zəngulə düzəltmə sənətini milli qeyri-maddi mədəni irs olaraq tanıtdı. Nəticədə, Sərayanda zəngulə düzəltmə sənəti 2013-cü ildə (1391-ci il hicri şəmisi) Azərbaycan Milli İrs siyahısına daxil edilib."