Azarcu Atəş Məbədi Qədim Darabgerd Şəhərinin Əhəmiyyətindən Xəbər Verir

Azərcu Atəş Məbədi Qədim Darabgerd Şəhərinin Əhəmiyyətindən Xəbər Verir

Darab şəhəri tarixi və coğrafi mövqeyinə görə Sasanilər sülaləsi dövründə (miladi 224-651-ci illər) çox əhəmiyyətli idi. Ona görə də zərdüştilik dininin davamçılarının nəzərində mühüm yer tapmaq üçün həmin şəhərdə atəş məbədləri də tikilmişdir. Azərcu atəş məbədi hələ də qalıqları olan bu yanğın məbədlərindən biridir.

Bu od məbədi qədim Darabgerd şəhərindən 10 kilometr qərbdə yerləşir.

Azərcu Atəş Məbədinin Adının Mənşəyi

Bəzi ekspertlərin fikrincə, bu od məbədinin adı od və “atmosfer” mənasını verən iki “Azər” sözündən ibarətdir. Bu kompozisiyada “atmosfer”dən istifadə edilməsi bu gün heç bir izi görünməyən bu atəş məbədinin yanından mavi atmosferin keçməsi ilə əlaqədar idi. Digərləri Azərcunu “odlar şəhəri” kimi şərh ediblər.

10-cu əsr İran tarixçisi və coğrafiyaçısı Əli bin Hüseyn Məsudinin yazdığı “Moruc əz-Zəhəb” kitabında 13 cilddə bu atəş məbədini Zərdüştlər dövrünə (təxminən eramızdan əvvəl min il) aid edən bir hekayə var. Buna görə də Zərdüşt Estaf şaha İranın mifik şahı Cəmşidin yandırdığı müqəddəs odu tapmağı əmr etdi. Estaf şah o yanğını Xorəzmdə (bu gün Türkmənistan və Özbəkistanın sərhəddində olan geniş ərazi) tapıb onu İrana keçirdi. Təbii ki, İran tarixində “Yestaf” adlı şah yoxdur. Məsudi bu atəş məbədinin qurucusu kimi Estaf şahı təqdim etməzdən əvvəl Gestasp adını istifadə etmişdir. Ehtimal ki, o, Zərdüşt dövründə İran şahı olan həmin Gestasp olan “Yestaf”ı nəzərdə tuturdu.

Bu odu saxlamaq üçün Zərdüşt atəş məbədi qurdu və Darabgerd adlı bir şəhər yaratdı. Darabgerdin rifahının sübutu olan bu atəş məbədi hicri 332-ci ildən (miladi 943-cü ildən) “Azərcu” kimi qeydə alınmışdır.

Darabgerd dairəvi bir şəhər idi və onu düşmənlərin hücumundan qorumaq üçün ətrafında xəndək qazılırdı. Daha çox təhlükəsizlik üçün xəndək su ilə dolduruldu. Bu səngərdə bitən mamırlar üzmək və oradan keçmək imkanının qarşısını alırdı. Hələ bir neçə onilliklər əvvələ qədər bu xəndək su ilə dolu idi və ördək, leylək kimi quşlar köç zamanı orada dincəlirdi. İndi Darabgerd şəhəri xarab olub, arxı da quruyub, yağışın çox yağdığı fəsillərdən başqa orada su yığılmır.

Azərcu Atəş Məbədinin Memarlığı və Coğrafiyası

Azərcu Atəş Məbədinə ən yaxın kənd bir kilometr aralıda yerləşən "Kersia"dır. Od məbədinin qarşısında “Hafar Siyah” adlı yüksək dağ və “Ağlan-Qaz” adlı təbii bulaq var.

Od məbədi dördbucaq şəklində qurulmuşdur, onun tikinti üslubu Sasanilər dövrü memarlığına bənzəyir. Dördbucaqlılar daha çox dini yerlər kimi tikilmiş və od məbədi kimi istifadə edilmişdir.

Bu dördbucaq kvadrat planda çınqıl və suvaqdan istifadə etməklə tikilmişdir. Od məbədinin fasadında kvadrat kərpicdən bəzəkləri görmək olar. Beş santimetrlik gipsin nisbətən qalın təbəqəsi binanın daxili təbəqəsini təşkil edir. Onun yanında dağın qoynunda iki daş quyu oyulmuş, ondan aşağıda yerləşən iki dəyirman üçün su anbarı kimi istifadə edilmişdir.

Bir neçə əsr əvvələ aid rəsmlər göstərir ki, hündürlüyü 12 metrə yaxın olan dördmərtəbəli günbəz bir neçə onilliklər əvvələ qədər qalıb, lakin aşınma və baxımsızlıq səbəbindən dağılıb. Görünür, bu günbəz İranda tikilən ilk günbəzlərdən biri olub. Bu bina naməlum olaraq qalır və düzgün giriş yolu olmadığı üçün dağıdılır.

Azərcu Atəş Məbədinin Milli Əsər kimi Qeydiyyatı

Bu tarixi əsərin adı 2006-cı ildə İranın milli əsərləri siyahısında qeydə alınıb.