Kürd geyimi gözəllik, davamlılıq və mədəniyyətin vəhdətidir.

Kürd geyimi kürd xalqının mədəniyyəti və coğrafiyasına uyğun olaraq formalaşıb. Bu geyimlər arasında kürd qadınlarının geyimi gözəllik baxımından misilsizdir.

Hər bir İran xalqı, coğrafi yerləşməsi, adət-ənənələri və mədəniyyətinə əsasən özünəməxsus geyim forması yaratmışdır. Bu geyimlər elə inkişaf edib ki, həm bədəni və canı qoruyur, həm də estetik gözəllik daşıyır.

Kürd geyimi isə İranda və bölgə ölkələrində yaşayan müxtəlif kürd tayfaları arasında, kiçik fərqlərlə ortaqdır, qədim bir tarixə sahibdir və bu böyük xalqın ənənələrindən qaynaqlanır.

Kürd geyiminin tarixi

Kürd geyiminə bənzər nümunələrin görüldüyü ən qədim sənədlərdən biri, Əhəmənilər dövründə (e.ə. 550–330) inşa edilən Apadana sarayının giriş hissəsindəki relyeflərdir. Bu saray təxminən e.ə. 485-ci ildə tamamlanmışdır. Bu relyeflərdə şah üçün hədiyyə gətirənlər arasında, kürd geyimi geyinmiş bir şəxs də açıq şəkildə görünür.

Kürd geyiminin tərkib hissələri

Kürdlər əsasən İran, Türkiyə, Suriya və İraqda yaşayır. İranda Kürdüstan, İlam, Azərbaycan və Xorasan əyalətləri kürdlərin ən çox yaşadığı bölgələrdir. Coğrafi bölgələr arasında fərqlər olduğuna görə geyimlərdə də fərqli xüsusiyyətlər meydana çıxsa da, qədim ənənələr qorunub saxlanılıb.

Kürd geyiminin əsas xüsusiyyətlərindən biri həm kişilər, həm də qadınlar üçün başdan ayağa qədər örtülü olmasıdır. Aşağıda qadın və kişi geyimlərinin əsas hissələri ayrı-ayrılıqda izah olunur:

Kürd qadın geyimi

İranın ənənəvi geyimləri arasında kürd qadın geyimi gözəllik, rəng və dizayn müxtəlifliyi baxımından bənzərsizdir. Bu geyim bəzən 11 müxtəlif hissədən ibarət ola bilər: ayaqqabı, şalvar, alt köynək, paltar, jiletlər, uzun geyimlər (qəba), yarımçıq üstlük (yel), bəzəkli üçbucaq yaylıq, əmmamə, yaylıq və bəzi hallarda baş örtüyü.

Parçalar: Satən, məxmər, tül və şifon kimi parçalardan tikilir və müxtəlif payet, muncuq və simlərlə bəzədilir.

Əsas hissələr:

Cafi (jafi): Kürd qadın şalvarıdır. Üstdən enli, ayaq biləyində dar olur. İstifadə məqsədinə görə parçası dəyişə bilər. Toy və mərasimlər üçün olan cafi gündəlikdən fərqlənir. Əksər hallarda yüngül pambıq parçadan tikilir. Bəzi bölgələrdə bu geyimə "dərpə" də deyilir.

Kiras (kiras): Uzun qadın köynəyidir. Geniş ətəyə sahib olur və bəzən altına "şilitə" adlı rəngarəng, çox parça ilə tikilən geyim geyilir. Şilitə 12 metrə qədər parça ilə tikilə bilər.

Şal kamar: Qadın belinə bağlanan şaldır, təxminən 8 metr uzunluqda və 40 sm enində olur.

Kələncə: Zərif və möhtəşəm görünən jiletdir. Hər bölgədə fərqli adla tanına bilər, məsələn, Huramanda "suxmə" deyilir. Bəzən uzun qollu olur və məxmər parçalardan hazırlanır.

Baş örtüyü və papaq: Kəllav (silindrik papaq), kəllək (baş yaylığı), gülavəni (rəsmi tədbirlər üçün yaylıq), dəsmal (bəzəkli yaylıq), əraqçin (gəlinlər üçün), yaçar (Kürdmanc qadınların şifon baş örtüyü) kimi müxtəlif baş geyimləri var.

Ayaqqabılar: Pambıqdan toxunmuş corab və dəri ayaqqabılar geyinirlər. İranın şimal-şərqində "komx" və ya "timac" adlı, keçidən hazırlanan və bəzəkli ayaqqabılar geyinilir.

Kürd kişi geyimi

Kürd kişilərinin geyimi adətən 9 hissədən ibarətdir: əraqçin, baş örtüyü, köynək, pencək, jilet (pəstək), şalvar, corab, ayaqqabı və bel şalı.

Əsas hissələr:

Dəməqəpan: Kürd kişi şalvarı, qadınların cafi adlanan geyiminə bənzəyir. Mətbə bağlanır, ayaq hissəsində dar, beli isə ipli olur.

Yel: Qısa, uzunqollu üst geyimidir. Əllərə “sambusə” adlı ağ parça sarılır, onun üstünə “sürani” adlı bəzəkli parça bağlanır.

Şal kamar: Uzunluğu 20 metrə, eni 30–60 sm-ə çatan bel şalıdır. Şalın uzunluğu geyinənin mövqeyinə görə dəyişir – tayfa böyükləri daha uzun şallar bağlayır.

Pəstək: Soyuq havalarda geyinilən, yun və ya keçədən hazırlanan jiletdir. Düğməsiz olur və aşağı hissəsində yarıq vardır.

Givə: Tamamilə əl ilə, təbii materiallardan hazırlanan ağ rəngli ayaqqabıdır.

Sağbənd (puzvane): Dağlıq ərazilərdə hərəkət üçün rahatlıq təmin edir və soyuqdan qoruyur. Geniş şalvarların narahatlığını aradan qaldırır.

Baş örtüyü: Kürd kişiləri başlarını açıq saxlamağı xoşlamazlar. Uzun, adətən qara olan şal (kəllağə) başa sarılır. Altında kəllə geyinilir və üstünə qırmızı, ağ və ya qara parça ilə bərkidilir.