Heydərbaba poeması, dünya azərbaycanlıları üçün qalıcı bir mirasdır.

Heydərbaba poeması, müasir iranlı şair Şəhriyarın ən böyük ədəbi irsi sayılır və bütün azərbaycandilli bölgələrdə böyük maraq və ehtiramla qarşılanır.

Heydərbaba poeması – Dünyadakı azərbaycandillilər üçün unudulmaz bir irsdir.

Ədəbiyyat hər bir millətin ayrılmaz mədəni irsidir və İran, zəngin ədəbiyyatı ilə dünyada tanınır. Mövlana, Hafiz, Sədi, Firdovsi, Nizami və Ömər Xəyyam kimi böyük şairlər bu ölkədə yetişmiş, əsərləri bir çox dillərə tərcümə olunmuşdur. Ancaq İran ədəbiyyatının şöhrəti yalnız keçmişə aid deyil. Müasir dövrdə də bir çox dəyərli əsərlər yaradılmışdır ki, onlardan biri də "Heydərbabaya salam" adlı məşhur poemadır.

Şəhriyar kim idi?

Məşhur müasir İran şairi Məhəmmədhüseyn Behçət Təbrizi, ədəbiyyatda "Şəhriyar" təxəllüsü ilə tanınır. O, 1906-cı ildə Təbrizdə dünyaya gəlmişdir. Uşaqlığını kənddə keçirən Şəhriyar, yeddi yaşından şeir yazmağa başlamışdır. Əvvəlcə tibb fakültəsində oxumuş, lakin uğursuz bir məhəbbət nəticəsində dərindən sarsılaraq şeirə tam bağlanmışdır.

Onun farsca şeirləri zərif və romantik motivlərlə zəngindir. Ancaq əsl sənət zirvəsinə Azərbaycan türkcəsində yazdığı Heydərbaba poeması ilə çatmışdır.

Heydərbaba poeması necə yarandı?

Şəhriyar 1952-ci ildə (1331 hicri-şəmsi) bu poemanı yazdı – elə həmin il anası Kökəb xanım vəfat etmişdi. Rəvayətə görə, fars dilini tam anlamayan anası, Şəhriyardan öz ana dilində – türkcə bir şeir yazmasını istəyir. Bu istək, "Heydərbabaya salam" poeması üçün başlanğıc nöqtəsi olur.

Poema bütün türkdilli bölgələrdə böyük maraqla qarşılanmış, müxtəlif dillərə tərcümə olunmuşdur. Bu əsər haqqında bir çox elmi işlər, o cümlədən doktorluq dissertasiyaları yazılmışdır.

Poemanın məzmununa qısa baxış

Bu əsərdə Şəhriyar uşaqlıq xatirələrini, kənd həyatını, təbiəti və kənd adamlarını təsvir edir. Heydərbaba dağına xitab formasında yazılmış bu şeir, əslində bütün insanlara səslənir.

Şair poemanın müxtəlif hissələrində "Mirəcazdar"ın azan oxumasından tutmuş, "Aşıq Rüstəm"in saz çalmasına qədər, çoxsaylı obrazları canlandırır. Bu obrazlar Şəhriyarın uşaqlıq mühitindən gəlir və xalqın gündəlik həyatının poetik ifadəsidir.

Burada ailə münasibətləri, kəndin sadə yaşayışı, qonaqpərvərlik, mərasimlər, Karbala ziyarətinə gedənlərin vida səhnələri, kənd ağsaqqalları və sosial fərqlər real təsvir olunur.

Bədii və poetik xüsusiyyətlər

Poema 11-hecalı vəznlə yazılmışdır. Əsər 125 bənddən ibarətdir və hər bənd 5 misradan ibarət olmaqla, ümumilikdə 625 misra təşkil edir. Əsərdə 80-ə yaxın xüsusi isim işlədilmişdir.

Şəhriyar əsərdə çox sayda metafora və bədii təsvirlərdən istifadə etsə də, dil sadədir və hər kəsin başa düşəcəyi səviyyədədir. Bu səbəbdən poemaya həm akademik dairələr, həm də geniş oxucu kütləsi maraq göstərmişdir.

Heydərbaba poeması – Qeyri-maddi mədəni irs kimi

Bu əsərin əhəmiyyəti və xalq arasında geniş yayılması, 2011-ci ildə (1390 hicri-şəmsi) onun İranın qeyri-maddi mədəni irsi siyahısına daxil edilməsinə səbəb olmuşdur.

Nəticə

“Heydərbabaya salam” yalnız bir şairin xatirələri deyil, türkdilli xalqların mədəni kimliyinin, tarixinin və dəyərlərinin poetik ifadəsidir. Bu poemaya verilən dəyər, həm ədəbiyyat, həm də mədəniyyət baxımından onun əvəzsiz olduğunu sübut edir.