Portağal  ağacının Şirazlıların adət və ənənələrindəki rolu

Şiraz xalqı Portağal  ağacına xüsusi hörmət bəsləyir və onunla davranarkən müəyyən adət-ənənələrə riayət edirlər.

Portağal ağacı və onun Şirazlıların adət-ənənələrindəki rolu

Şiraz xalqı Portağal ağacına xüsusi bir hörmət bəsləyir və onunla qarşılaşdıqda müəyyən adab qaydalarına riayət edirlər.

Əgər Şiraza getsəniz...

Şübhəsiz ki, Şiraza səfər etsəniz, Portağal ağaclarının gözəlliyi diqqətinizi cəlb edəcək. Bahar səhərlərində Şiraz küçələrində yayılan Portağal çiçəklərinin ətri, elə bir təcrübədir ki, heç bir turistin yaddaşından silinmir.

Portağal ağacı Şirazlıların nəzərində xüsusi bir yerə sahibdir və onlar üçün hörmətə layiq bir ağac sayılır.

Portağal ağacı – Şiraz evlərinin qonağı

Şirazlılar çalışırlar ki, evlərinin həyətində mütləq bir bağça salıb oraya Portağal ağacı əkələr. Onlar həyətlərindəki hovuzu və Portağal ağacını o qədər önəmli sayırlar ki, ona “evin gözü” (yəni evin ruhu və mərkəzi) deyirlər.

Bu ağacın evlərdə əkilməsinin iki əsas səbəbi var: birincisi, Portağal ağacının Şirazın iqlim və təbiəti ilə uyğunluğu, ikincisi isə onun bərəkətli və məhsuldar olmasıdır.

Portağal ağacı bütün il yaşıllığını qoruyur və həm evlərə, həm də şəhərin küçələrinə gözəllik bəxş edir. Yazın əvvəlindən çiçək açır və aprelin sonlarından etibarən bu çiçəklər ətrafı heyranedici bir qoxuya bürüyür.

Portağal çiçəklərinin istifadəsi

Şirazlılar bilirlər ki, Portağal ağacında açan bütün çiçəklər meyvəyə çevrilmir, ona görə də bir hissəsini toplayırlar. Bu zaman ağacın altına parça sərərək çiçəklərin ora tökülməsini təmin edirlər. Toplandıqdan sonra çiçəklər təmizlənib otaqda qurudulur.

Qurudulmuş Portağal çiçəkləri (bəhar-narınc) parça kisələrdə və ya şüşə qablar içində saxlanılır. İlin müxtəlif vaxtlarında bu çiçəklər içkilərə ətir vermək üçün istifadə edilir.

Bəhar-Portağal dəmləməsi Şirazda çox sevilən içkilərdəndir.

Bundan əlavə, bu çiçəklərdən hazırlanan müəyyən mürəbbə növləri də var ki, hazırlanması həm çətin, həm də çox vaxt aparan bir prosesdir.

Çiçəklər acılığını itirmək üçün bir neçə dəfə yuyulur, sonra mərhələ-mərhələ mürəbbəyə çevrilir. Bu mürəbbə “isti təbiətli” (bədəni istiləşdirən) hesab olunur.

Başqa bir istifadəsi isə Portağal çiçəyi distillatı — yəni “bəhar-Portağal suyu”dur. Bu distillat da isti təbiətə malikdir və sərinləşdirici şərbətlərin hazırlanmasında istifadə olunur.

Meyvəsi, yarpaqları və ağacın odunu

Portağal meyvəsi payızın əvvəlində yetişir. Şirazlılar bu meyvələri yığıb yeməklərə (məsələn, ətli yeməklər, göyərti ilə plov və s.) ləzzət vermək üçün istifadə edirlər.

Bəzən də qonaq getdikləri evə Portağal meyvəsi və ya çiçəyi hədiyyə aparırlar.

Portağal ağacının yarpaqları isə bəzi yeməklərin bəzədilməsində işlənir. Məsələn, niyyətlə paylanan aş və ya “şoləzərr” adlı şirin düyü yeməkləri qabda verildikdə, ətrafına Portağal yarpaqları düzülür.

Əgər qonaq yemək qabını geri qaytarırsa, qabın içinə bir neçə yaşıl Portağal yarpağı qoyurlar – bu, təşəkkür və minnətdarlıq nişanəsidir.

Şirazlılar narınca o qədər hörmət edirlər ki, səyahətə yola saldıqları insanın arxasınca, içində bir neçə Portağal yarpağı olan suyu yerə səpirlər. Bu adətə görə, bu su səpilməsi həmin şəxsi yolda təhlükələrdən qoruyacaq.

Əlbəttə, Portağal ağacı əsasən kəsilmir, amma əgər kəsilməli olsa, onun odunu dəyərli sənət sahələri  məsələn, mozaika sənəti və oyma işləri (miniatürlər) üçün istifadə olunur.

Portağal meyvəsinin ailələr arasında bölünməsi

Keçmişdə Şirazda bir neçə ailə bir evdə yaşayırdı. Portağal mövsümündə hamı bir yerə toplaşıb meyvələri yığır və aralarında ədalətlə bölüşürdülər.

Hər ailə öz payını sərin bir yerdə saxlayırdı ki, il ərzində lazım olduqda istifadə etsin.

Bəzən də narınclar ağacda qalırdı və ailələr ehtiyac duyduqda gedib öz paylarını yığırdılar. Bu üsulla hər kəs təzə meyvədən istifadə edə bilirdi.

Portağal yığımı ilə bağlı inanclar

Şirazlıların inancına görə, gecə Portağal yığmaq uğursuzluq sayılır. Ona görə də evin böyükləri uşaqlara bunu qadağan edirdilər.

Bunun səbəblərindən biri də ağacda gecə dincələn quşların narahat edilməməsi idi. Şirazlılar bu quşlara da hörmətlə yanaşır və onları evlərinin “qonağı” sayırdılar. Hətta bəzən onlar üçün yemək də qoyurdular.

Başqa bir inanca görə, bir ağacdakı bütün narıncları bir dəfəyə yığmaq olmaz — bu, ağacın "küsməsinə" səbəb olar. Ona görə də ağacın bəzi – xüsusilə yuxarı budaqlarındakı meyvələri yığılmazdı.

Amma çoxlu meyvənin ağacda qalması onun budaqlarına zərər verdiyi üçün bu da məqbul sayılmazdı.

Portağal yığma qaydaları

Şirazlılar meyvə yığarkən ağaca zərər verməməyə çalışırlar. Əvvəlcə yerə yaxın budaqlardakı meyvələr əl ilə yığılır. Yuxarıdakı meyvələr isə başında iki şaxəli qarmaq olan uzun bir çubuqla, yəni “Portağal yığıcı” ilə yığılır.

Bu alətin istifadəsi həm ağacı qorumaq, həm də ona olan hörməti göstərmək üçündür.