Köhnə məhəllə, Göyərçin qülləsindən Zərdüştilərin müqəddəs atəşinə qədər

Hamam Xan Yəzdin milli əsər kimi qeydiyyatı

Bu tarixi abidə 1999-cu ildə (1378-ci günəş ili) İranın milli abidələri siyahısında qeydə alınıb.

Köhnə məhəllə, Göyərçin qülləsindən Zərdüştilərin müqəddəs atəşinə qədər

Köhnə məhəllə və ya Kəsnəviyyə keçmişdən bəri Yəzddə müsəlmanların və zərdüştilərin məskəni olub və burada mühüm tarixi abidələr var.

Yəzd İranda uzaq keçmişdən bəri zərdüşti azlığının yaşadığı şəhərlərdən biri kimi tanınır. Köhnə məhəllə və ya Kəsnəviyə keçmişdən bəri zərdüştilərin və müsəlmanların məskunlaşdığı Yəzdin məhəllələrindən biridir.

Deyilənə görə, Yəzdin ilk zərdüştiləri Böyük Xorasanın bir yerindən bu şəhərə köçüblər ki, dinlərini bu şəhərdə qoruyub saxlaya bilsinlər. Köhnə məhəllənin ən önəmli ailələrindən biri də Xorasandakı “Dehmir”ə qədər uzanan “Dəmehri”lərdir.

Köhnə məhəllənin xüsusiyyətləri

Bu məhəllə Quran qapısından Yəzdə girərkən qarşılaşacağınız ilk məhəllədir. Köhnə məhəllə Yəzdin şimalında, yaxınlıqda isə Mahmudabad, Seyid Səhra, Nəsrabad və Əmirabad məhəllələri yerləşir. Kahnuda əhəmiyyətli tarixi abidələr var.

Yaxın vaxtlara qədər bu məhəllənin dəqiq sərhədi var idi və ətrafında divarlar görünürdüsə, bu gün urbanizasiyanın genişlənməsi ilə bu sərhədlər aradan qalxıb.

Köhnə məhəllə sakinlərinin bir qismi əkinçiliklə məşğuldur, onların əkin sahələri isə yaşayış massivindən bir qədər aralıda, “Mardivo” kimi tanınan yerdə yerləşir.

Kahnudakı Zərdüşti məhəlləsi

Məhəllənin zərdüştiləri onun Şəhrbanu xiyabanı adlanan hissəsində toplaşıblar. Xiyabanın əvvəlində məhəllənin köhnə ziyarətgahının üstündə bir neçə onilliklər əvvəl tikilmiş ziyarətgah var. Darmehr zərdüştilərin müqəddəs atəşinin saxlandığı yerdir. Mehrdə od saxlamaq üçün xüsusi otaq var və bu odun saxlanmasına “yanğınsöndürən” deyilən şəxs cavabdehdir. Zərdüştilər arasında atəş tanrısının mövqeyi irsi olaraq keçir.

Köhnə ziyarətgahın yanında kiçik zal və zərdüştilik ayinləri üçün istifadə olunan böyük zal var. Böyük zalın tutumu 150 nəfərə yaxın, kiçik zalın tutumu isə 60 nəfərə yaxındır.

Köhnə Məhəllənin Göyərçin Qülləsi

Göyərçinxanalar adətən göyərçinləri və digər quşları yerləşdirmək və kənd təsərrüfatında istifadə üçün onların peyinini toplamaq üçün silindr şəklində tikilmiş qədim tikililərdir. Göyərçin peyinindən keçmişdə dəriçilik və barıt istehsalında da istifadə olunurdu, buna görə də Səfəvilər dövründə (miladi 1501-1736-cı illər) göyərçin evlərinin tikintisi geniş yayılmışdı və İsfahan və Yəzddə belə tikililərin çoxlu nümunələri var. Bu qala da eyni dövrə aiddir. Ölçüsündən asılı olaraq göyərçinxanalar mindən 40 minə qədər göyərçin saxlaya bilirdi.

Bu qüllə hazırda Kasnavieh Parkında yerləşir. Bu park tikilməzdən əvvəl köhnə məhəllə göyərçin evi iki bağın (Bağ Vəzir və Bağihə bağları) arasında yerləşirdi və onun ətrafında bir neçə kərpicdən tikilmiş binalar var idi.

Göyərçin qülləsinin hündürlüyü 15,4 metrdir. Kasnavieh bağı tikilməzdən əvvəl qüllənin hündürlüyü 16,2 metr idi. Görünən odur ki, qüllənin ilkin hündürlüyü təqribən 21 metr idi, lakin qüllənin yuxarı hissələri hazırda eroziya səbəbindən dağılıb. Kasnavieh Tower 2002. İranın mədəniyyət abidələri siyahısında milli abidə kimi qeydə alınıb.

Hüseyniyyə və köhnə şəhər su anbarı

Köhnə məhəllədə müsəlmanlar da zərdüştilərlə yanaşı yaşayırdılar, ona görə də bu məhəllədə yaranması son Səfəvilər dövrünə (18-ci əsr) aid olan Hüseyniyyəni görmək olar. Bu xanım 2007-ci ildə anadan olub. İranın milli abidələri siyahısında qeydə alınıb. Hüseyniyyənin içərisində Səfəvilər dövrü memarlıq sənətinin təzahürü sayıla biləcək su anbarı var. Bu su anbarı gil, kərpic, suvaq və məhluldan istifadə etməklə tikilmişdir. Su anbarının girişində və günbəzində istifadə edilən və kərpicdən hörülmüş bəzəklər çox möhtəşəmdir. Köhnə məhəllənin su anbarının girişi məhəllənin Hüseyniyyəsinin şərq hissəsində yerləşir.

Hüseyniyyənin yanında təxminən səkkiz metr hündürlüyündə xurma ağacı var ki, məhəllə sakinləri onu hər il Aşura günü (məhərrəm ayının 10-u) çiyinlərində daşıyırlar. Bu simvolik mərasim şiələrin üçüncü lideri İmam Hüseynin (ə) dəfn mərasiminin canlandırılması hesab olunur.